خوانسار به روایت سیّاحان، گزارشگران و نمایندگان سیاسی دولتهای خارجی در ایران؛ بخش سوم

تدوین: محسن محرابی

کارشناس ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی            

[e-mail]

 

مقدمه

حضور و ورود خارجیان خصوصاً غربیان به خوانسار مزیّت و دستاورد مهمی برای این دیار داشت و آن ثبت وقایع تاریخی این شهر است، که میتوان با بررسی و ارزیابی متون و اظهارات آنان (مثل گزارشهای سیاسی، سفرنامه ها و خاطرات) به مطالب و اطلاعات ارزشمند و مفیدی همچون: شناخت اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم خوانسار، تغذیه، آداب و رسوم، آب و هوا، زراعت و محصولات، صنایع و تولیدات، و نوع امرار معاش ایشان و... دست یافت. افزون بر اینها، با بررسی و تحلیل متون گزارشها و نوشته های آن سیّاحان، به چگونگی برخورد اهالی شهر با خارجیان و بالعکس نوع بینش و نگاه بیگانگان نسبت به خوانساریها نیز میتوانیم پی ببریم. در جایی این افراد در توصیف ویژگیهای خوانسار، به تمجید و ستایش آن پرداخته اند و گاه برخی از ایشان، بدون داشتن آگاهی و اطلاعات کافی در رابطه با مردم، فرهنگ و دیگر خصوصیّات جامعۀ خوانسارِ زمان و حتی قبل خود، یا به دلایلی خاص نظیر: نگاه منفی دیگران، دشمنی بعضی از ملازمان حکومت با خوانساریان، نقل اطلاعات و اخبار غلط از سوی برخی راویان به هیئتهای سیاسی خارجی، و یا زیر پا نهادن اصل بیطرفی در ثبت و نگارش وقایع، به تخریب و بدنامی خوانسار و اهالی آن اقدام نموده اند[1].

در این مبحث سعی بر آن داریم که به ترتیب دورۀ تاریخی به چند گزارش از آن دسته از فرنگیانی که اطلاعاتی هرچند مختصر راجع به خوانسار قدیم به ما ارائه میدهند، در اختیار خوانندگان عزیز قرار دهیم.

هاینریش فن پوزر

هدف هاینریش فُن پوزِرِ (1599- 1661م. "Heinrich Von Poser") آلمانی از سفر به ایران، دیدار اصفهان و ملاقات با شاه عباس اول صفوی (کبیر) بود. او در سال 1621م. از راه قسطنطنیه (پایتخت عثمانی) به ایران آمد و از مسیر ایروان، مرند، تبریز، میانه، زنجان، سلطانیه، گلپایگان و خوانسار، وارد اصفهان شد. وی سفرنامۀ خود را به لاتین نوشت که بعد از مرگش به زبان آلمانی ترجمه و منتشر شد. پوزر در در موقع حرکت به سوی اصفهان، از جذابیّتهای طبیعت خوانسار یاد میکند و از آن به عنوان شهری زیبا و دوست داشتنی با باغهای پرطراوات اسم میبرد[2]؛ آنچنانکه می آورد: خوانسار «محبوبترین نقطۀ ایران و مملو از باغهای باشکوه و چشمه سارهای ارزنده و نهرهای آب میباشد»[3].

 

جیمز جاستین موریه

جیمز جاستینین موریه (۱۷۸۰؟-1849م. "James Justinian Morier") دیپلمات بریتانیایی و مأمور سیاسی دولت انگلستان مقارن با سلطنت فتحعلیشاه قاجار (۱۲۱۲ق/1176ش - ۱۲۵۰ق/۱۲۱۳ش) در ایران است.

نسخه میرزا محمد علی خوانساری خوش نویس برای ساختن مرکب خوب

احمد سهیلی خوانساری و نامه آیت الله کاشانی

 

گروهی از محققان دربارۀ اصالت نامۀ آیت الله کاشانی به دکتر مصدق در روز 27 مرداد 1332 و نیز پاسخی که نخست وزیر به نامۀ کاشانی داده است ابراز تردید کرده اند و برخی نامه‌ را جعلی و جاعل را یکی از فرزندان ایشان به نام سیدمحمد کاشانی نام می‌برند که خط او شباهت عجیبی به خط آیت‌الله کاشانی داشته است.

در مورد صحت و سقم اصل سند مقالات بسیاری نگاشته شده است. و حتی کار به خط شناس نیز کشیده شداز جمله حسین مکی (۱۲۹۰- ۱۳۷۸ش ) ،خبرنگار، سیاستمدار و نماینده مجلس که از فعالان ملی شدن صنعت نفت،و از همراهان مصدق و کاشانی بود با توجه با این شبهه در کتاب خود «کودتای 28 مرداد 1332 و رویدادهای متعاقب آن» می‌گوید:

...« اینجانب برای رفع شبهه، خط‌های مختلف آیت‌الله کاشانی و پسر ایشان را به آقای احمد سهیلی خوانساری که علاوه بر خوشنویسی کارشناس خط نیز هستند، نشان دادم و نظر ایشان را جویا شدم. آقای سهیلی با قاطعیت تأیید کردند که نامه خط آیت‌الله کاشانی است و لاغیر.»

منبع:

حسین مکی. کودتای 28 مرداد 1332 و رویدادهای متعاقب آن. انتشارات علمی. چاپ اول. 1387. ص 207.