خانواده‌ای خوانساری که از دوره قاجار تا امروز ناشر و کتابفروش است (یک قرن فعالیت فرهنگی خاندان علمی)
(منبع: خبر آنلاین) زمانی که حاج میرزا علی‌اکبر کتابفروش خوانساری به تهران آمد، تا در تیمچه حاجب‌الدوله در بازار مغازه بفروش است کتابفروشی باز کند، شاید فکر نمی‌کرد نام و خاندانش چند دهه بعد تبدیل به یکی از مهم‌ترین خاندان‌های نشر در ایران شود....
در دوره قاجار، تیمچه حاجب‌الدوله و بازار حلبی‌سازها، مرکز کتابفروشی و نشر کشور به شمار می‌رفت. مرکزی که با روی کار آمدن رضاشاه پهلوی و احداث خیابان‌های جدید، به خیابان ناصرخسرو منتقل شد. به همین دلیل وقتی حاج محمداسماعیل علمی، پسر میرزا علی‌اکبر تصمیم گرفت کار پدرش را ادامه دهد و به همراه پسرانش شرکت تضامنی علمی را در زمان رضاشاه تاسیس کند، به خیابان ناصر خسرو رفت تا جنب ساختمان وزارت دارایی، کتابفروشی‌اش را دایر کند. او به همراه محمدعلی ترقی، صاحب و موسس انتشارات خیام، بارها به هند سفر کرد تا از آنجا کتابهای فارسی چاپ هند را به تهران بیاورند.
زمانی که قرار شد ساختمان وزارت دارایی گسترش پیدا کند، کتابفروشی حاج محمداسماعیل هم خراب شد و او قدری پایین‌تر از مغازه قبلی‌اش «کتابفروشی علمی» را دوباره دایر کرد. در همین زمان بود که به او خبر دادند، روس‌ها در مشهد قصد فروش چاپخانه‌ای را دارند. او هم به مشهد رفت و یک دستگاه ماشین چاپ سنگی با لوازم آن خریداری کرد و با مشقات بسیار آن را به تهران و کتابفروشی‌اش آورد. کتابفروشی که در نهایت اموراتش به دست پنج پسرش افتاد.
پس از حاج محمداسماعیل، پسر بزرگش محمدعلی علمی هم مغازه کتابفروشی را اداره می‌کرد و هم به کار نشر می‌پرداخت. چهار پسر دیگر در چاپخانه علمی کار می‌کردند.
محمدعلی کتابهای بسیاری چون «تاریخ بیست ساله» نوشته حسین مکی و «زندگانی امیرکبیر» و«تاریخ هردوت» را منتشر کرد. اما مهم‌ترین اثری که توسط او به چاپ رسید، «شرح زندگانی من» نوشته عبدالله مستوفی و کتاب «نبرد استالینگراد» بود. او همچنین قرآن نفیسی به خط سیدحسین میرخانی نیز منتشر کرد که جزو قرآن‌های نفیس بود.
یکی از نکاتی که درباره خاندان علمی می‌توان به آن اشاره کرد،
چاپ کتابهای درسی بود. آنها از بزرگ‌ترین ناشران کتابهای درسی در کشور بودند. محمدعلی علمی مدتی هم به همراه برادر خود علی‌اکبر علمی با
روزنامه «کیهان» کتابهای درسی
را مشترکا منتشر کردند. این، مهم‌ترین منبع درآمد خانواده و فامیل علمی بود. اما
زمانی رسید که شرکت تضامنی علمی به مشکل برخورد. برادران از هم جدا شدند و هر کدام
مستقل به کار پرداختند.
از میان آنها محمدحسن علمی ناشر فعالی بود که تحت همان نام شرکت تضامنی علمی آثار مهمی چون «کلیات سعدی»، «دیوان وحشی بافقی»، «دیوان صغیر اصفهانی»، «تفسیر ابوالفتوح رازی»، «تفسیر منهج‌الصادقین» «کلیات سعدی تصحیح فروغی»، «حافظ تصحیح پژمان»، «مثنوی مولوی به خط فاضل‌زاده بدیع» و ... را به چاپ رساند. از او سه پسر باقی ماند که یکی از آنها محمود علمی بعدها انتشارات دنیای دانش و انتشارات جاویدان را راه‌اندازی کرد. هر چند دو پسر دیگر او ابوالقلاسم و محمد نیز همچنان در کار نشر فعال ماندند. ابوالقاسم در شاخه چاپ و نشر و محمدعلی در کتابفروشی.
محمود علمی و انتشارات جاویدان
محمود علمی کارش را از سال ۱۳۲۵ آغاز کرد. خودش گفته: «از حدود ۲۲ سالگی رسما وارد کار کتاب شدم. به اتفاق پدرم مغازه‌ای گرفتم در ابزار بین‌الحرمین که هنوز هم آن را داریم. کتابهای چاپخانه پدرم را قدری جمع و جور کردم و برای شروع کتابفروشی یک مجموعه راه انداختم. در کوچه خدابنده‌لو در خیابان ناصرخسرو منزلی گرفتیم و به چاپخانه تبدیل کردیم و به این ترتیب چاپ و نشر کتاب رسما و با تجربه‌ای که نزد پدر آموخته بودم... آغاز شد.»
اولین کتابی که محمود علمی منتشر کرد کلیات سعدی تصحیح محمدعلی فروغی بود. این کتاب را بار اول بروخیم و بار دوم شرکت تضامنی علمی منتشر کرده بود. او با نام مستعار و تخلص «م.درویش» شعر هم می‌سرود و دواین شاعران کلاسیک را نیز تصحیح و حاشیه‌نویسی و منتشر می‌کرد.
محمود علمی انتشارات جاویدان را سال ۱۳۴۰ تاسیس کرد. این انتشارات در پی همکاری‌اش با علی دشتی، آثار او را منتشر کرد. همچنین مجموعه‌ای از نوشته‌های صادق هدایت، صادق چوبک، جلال آل احمد، فریدون توللی، اسماعیل رائین، عبدالحسین زرین‌کوب، ابوالقاسم پاینده، ابراهیم خواجه‌نوری، محمدابراهیم باستانی پاریزی، باقر عاقلی، بزرگ علوی، علی محمد افغانی، فرهنگ‌های فارسی عمید، آثاری از محمدعلی جمال‌زاده و ابوالقاسم انجوی شیرازی از دیگر کتاب‌هایی است که انتشارات جاویدان منتشر کرد.
محمد علی علمی و 8 پسر ناشر
اما از میان برادران علمی، محمدعلی علمی نیز که ۱۶ فرزند، ۹ پسر و ۷ دختر داشت، یکی دیگر از شاخه‌های اصلی این خاندان به شمار می‌رود. پسران او به جز یک نفر، همه در کار نشر فعالند: احمد علمی پسر بزرگ محمدعلی علمی، انتشارات ایران، موسی علمی، کتابفروشی علمی، رضا علمی، انتشارات نوین، محسن علمی انتشارات نادی، حسن علمی انتشارات علمی، مهدی علمی نشر علم، عباس علمی انتشارات زریاب و علی اصغر علمی انتشارات سخن.
از میان دختران محمدعلی علمی نیز صدیقه علمی با عبدالرحیم جعفری موسس انتشارات امیرکبیر ازدواج کرد، و قدسی علمی نیز با حسن علمی کتابفروش ازدواج کرد. فرزندان قدسی علمی کمال علمی، انتشارات پیکان و علی علمی نشر البرز را راه‌اندازی کرده‌اند.
خاندان علمی یکی از مهم‌ترین خاندان‌های نشر در ایران هستند که نسل پشت نسل در حیطه چاپ و انتشار کتاب فعال بوده‌اند. خاندانی که بخش مهمی از تاریخ صنعت نشر با نام آنان پیوند خورده است.
