...تاریخ مردم خوانسار

History of Khansar People

...تاریخ مردم خوانسار

History of Khansar People

...تاریخ مردم خوانسار

برای شناخت خصیصه و سرشت یک جامعه، هیچ نموداری بهتر از نوع تاریخی که می نویسد یا نمی نویسد نیست (ای. ایچ. کار)


استفاده تمام یا بخشی از مطالب و مقالات این وبگاه بنابر اخلاق پژوهشی با ذکر منبع و نویسنده مطلب بلا مانع است .
با تشکر حسین تولایی خوانساری

آخرین نظرات



این روزها شاهد یکی از بزرگترین اجتماعات شبیه خوانی (تعذیه) ایران در روستای قودجان شهرستان خوانسار هستیم. بهترین شبیه خوانان ایران در ایام آخر ماه صفر جمع می شوند تا بهترین شبیه خوانی خود را به اجرا درآورند.

خوانسار که همواره به جهت علمای بزرگ به عنوان یکی از شهرهای مذهبی تأثیر گزار در مذهب تشیع مطرح بوده است در جنبه هنر آیینی تعذیه که در واقع تجلی بخش از تاریخ شیعه در قالب نمایش است نیز دارای پیشینه ای پربار و در خور توجه است.

چندی پیش کتاب به دستم رسید که نشان می­دهد نویسنده و سراینده کهن­ترین شبیه نامه به دست آمده در ایران  «تا امروز»، «ملا محمد علی واعظ خوانساری» ، از دیار خوانسار است.

مجلس تعذیه­ی«غارت خیمه ها»، نسخه خطی است که به همت داوود فتحعلی بیگی و مهدی دریایی،در شهریور 1394 به چاپ رسیده است بنابر آنچه در مقدمه آمده است تاریخ تحریر این نسخه خطی برابر پی نوشته برخی فرد نسخه ها 1136هـ ق و سراینده آن «ملا محمد علی واعظ خوانساری»  است که قبل ازاین تاریخ  رحلت کرده است.




                                                              


                                                              اسم ملامحمد علی واعظ خوانساری در روی نسخه خطی

تعداد فرد نسخه های مجلس تعذیه مذکور با احتساب نسخه فهرست به چهارده فرد می رسد. در بالای برگ چهارم چنین نوشته شده است:

«اساس مجلس آنچه شبیه خوان می خواهد ، زینب، ام کلثوم، امام عباد، رقیه، بکر بن وائل، زن بکر، فضه، شمر، ابن سعد، خولی، یهودی، امیر (ع)، فاطمه (س)، هاتف و زبیده»

در پشت برگه چهارم نیز اضافه شده است:

اسباب مجلس: جام آب، اسب، مجمعه 10 عدد، چادر خیام،قرآن، مسند بسته، گلو بند، بقچه رخت، گوشواره، تاج علی اصغر، گهواره، قبا از ماهوت.

از میان فرد نسخه ها ، «فرد نسخه خولی» به دلیل اینکه نام سراینده آن ذکر شده است دارای اهمیت بسیار است.

در پایان اشعار این فرد نوشته شده« تمام شد سنه 1136 ششم جمادی الاخر محمد ابن ملا میرزا(که خطاط برخی  فرد نسخه ها بوده است)» و در صفحه پشتی چنین مرقوم کردیده:

« مجلس غارت خیمه ها ، ناظم آن مرحوم احمد ملا محمد علی واعظ خوانساری تخلص فنایی»

در مقدمه این کتاب که با عنوان« دفتر تعذیه 13 »چاپ شده است اطلاعات خوبی درباره ویژگی های این نسخه نوشته شد که دوستان علاقمند می توانند از آن استفاده کنند.

منبع: دفتر تعذیه، به کوشش داود فتحعلی بیگی مهدی دریایی،انتشارات نمایش،1394

  • حسین تولایی خوانساری

نظرات  (۲)

سلام
ضمن تقدیر به خاطر انتشار این مطلب ارزشمند، از شما به خاطر فعالیت و تحقیق در مورد تاریخ شهرمان کمال تشکر را دارم.
امیدوارم در راهتان موفق و موید باشید.
  • محسن محرابی
  • با سلام و ممنون از مطالب مفید شما.

    بی تردید این سند میتواند تمام نظریات و ادعاهای مربوط به منشأ تعزیه و تعزیه خوانی در ایران را باطل و به نام خوانسار ثبت کند. با توجه به سند و متن، ضمن کسب اجازه از محضر شما، لازم میدانم در ادامۀ این بحث، تحلیلی مختصر راجع به منشأ تعزیه خوانی در ایران و مقایسۀ آن با روضه خوانی ارائه دهم.

    روضه خوانی به معنی مطالب و اشعاریست که در سوگواری و عزاداری بالای منبر میخوانند و یک نوع مدیحه سرایی به روش نثر در مصایب اهل بیت رسول خدا(ص) میباشد که نام آن برگرفته از کتاب «روضة الشهداء» (بهشت شهیدان) تألیف «ملاحسین واعظ کاشفی» از علما و وعاظ عصر تیموری و معاصر سلطان حسین بایقرا است که در سال 908ه.ق دربارۀ وقایع کربلا و ذکر مصیبت و شهادت حضرت امام حسین(ع) به رشتۀ نگارش درآورده است. اما تعزیه خوانی شکل نمایشی روضه خوانیست، و نوحه سرایی به صورت نظم میباشد. (لغت نامه دهخدا) با توجه به اینکه روضه خوانی سابقۀ بسیار کهنتر و دیرینه تری نسبت به شبیه خوانی و تعزیه خوانی دارد، بنابراین اگرچه این سند که مربوط به تاریخ 1136 هجری، یعنی بیش از دو قرن پس از تاریخ نگارش روضة الشهداء است، لذا نمیتواند نمایانگر اولین نسخۀ روضه خوانی در ایران محسوب شود، اما میتواند اولین نوشته یا سروده ای باشد که در رابطه با شبیه و تعزیه خوانی به نگارش درآمده و تاکنون بدست ما رسیده است. لذا قطعاً تمام نوشته ها و نظریه های سابق در رابطه با پیشینۀ تعزیه خوانی را که به دورۀ زندیه و عصر فرمانروایی کریم خان زند منسوب کرده اند و در کتابها و آثار ادبی و مقالات تاریخی گنجانده اند (نک: محمدعارف اسپناقچی پاشازاده، کتاب انقلاب الإسلام بین الخواص و العوام، چ 1379، ص 272. کتاب تئاتر ملّی، به کوشش نصرالله قادری، چ 1385، ص 278) را باطل کرده و آن را به خوانسار و کمی قبل از دورۀ زندیان یعنی اواخر عهد حیات سلسلۀ صفویه و اوایل حکومت نادرشاه افشار منسوب سازند. این سند میتواند ادعای تازه ای در رابطه با تاریخچۀ پیدایش نمایشهاى آیینی - مذهبی یا همان تعزیۀ عاشورا -- به عنوان غنیترین نمایش ایرانی و نیز مهمترین، پرشورترین، پرجاذبه‏ ترین و کاملترین مراسم سنتى مذهبى و مردمى ایرانى -- به دست دهد و آن را به نام خوانساریها ثبت و مزیّن کند.

     

     

     

    ارسال نظر

    ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
    شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
    <b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
    تجدید کد امنیتی