پر یا پوچ؟!

                                                                                   مرحوم آیت الله حاج سید محمد علی ابن الرضا خوانساری

فراموش نمی کنم در یکی از ایام ماه ربیع المولود به مناسبت میلاد با سعادت حضرت رسول اکرم (ص) و حضرت امام صادق(ع) ایام نشاط و شادی مؤمنان، اکثر علما ، وعاظ و طلاب خوانسار در جلسه ای به عنوان جشن، محضر مرحوم آیت الله حاج محمد علی ابن الرضا بودند.

حقیر طلبه نوجوان و در حدود 12 یا 13 ساله بودم. با دوستان دیگر طلبه حضور داشتیم برای ایجاد نشاط و سرور مؤمن ، یکی از منبری هاو  وعاظ محترم خوانسار پیشنهاد دادندکه بازی تفریحی «پر یا پوچ!» را اجرا کند.

ویژه نامه خوانسار دیروز منتشر شد

ویژه‌نامه نشریه پارچین با نام«خوانسار دیروز» به همت انجمن دانش‌آموختگان و حمایت مالی گروه مهندسی وشند و تعدادی از اعضای محترم انجمن با طراحی زیبای آقای وحید منصوری منتشر شد.

مراکز توزیع:

دکه مطبوعاتی آقای مهدی (میدان امام)
بیمه ایران آقای رفعتی (خیابان شهدا)
بیمه ایران آقای توکلی (روبروی حسینیه چشمه آخوند)

خوانسار در عرصۀ دفاع مقدّس: نقش گویش خوانساری در واحد مخابرات و اطلاعات عملیّات جبهه های جنوب

تدوین: محسن محرابی

[e-mail]

                                                 

بی تردید هر زبان و گویشی افزون بر نقش سازنده و مؤثر آن زبان یا گویش در هویّت بخشی به افراد یک جامعه و انسجام وحدت ملیِ آن و نیز حفظ و دوام فرهنگ و سنن و آداب اقشار مختلف جوامع، میتواند کاربرد حفاظتی و امنیّتی و تبادل اطلاعات سرّی و جلوگیری از افشای مکالمات محرمانه را نیز به دنبال داشته باشد. این امر در جبهه های دفاع مقدّس به خوبی بارز و آشکار بود و موفقیّتهای بسیاری هم از نتایج آن حاصل شد. در این بین، گویش خوانساری هم از این قاعده مستثنی نبود؛ چراکه از جمله گویشهایی بود که نقش سازنده و تعیین کنندۀ خود را در حفظ رموز مکالمات و جلوگیری از افشای اطلاعات سرّی و محرمانۀ عملیّاتی[1] و در نتیجه پیروزی اطلاعاتی ایران نشان داد. بی شک در هشت سال دفاع دلیرانۀ مجاهدین اسلام علیه نیروهای متجاوز بعثی و حضور رزمندگان دلیر و غیور خوانساری در تمام قسمتها و واحدهای جنگ (اعم از یگان دژبانی مرکز در جنوب، حفاظت اطلاعات، و بالأخص واحد مخابرات و...)، و بهره گیری از گویش محلی و خاصّ خود در جبهه های جنوب کارساز بود و موفقیّتهایی را نیز به همراه داشت. خوانسار جزو شهرهایی بود که با توجه به جمعیّت کمش در آن دوره، از بیشترین رزمنده های اعزامی به جبهه های حق علیه باطل و صیانت از آرمانهای امام(ره) و انقلاب برخوردار بود و چه بسا که تا به امروز 309 شهید (اعم از شهدای انقلاب و دفاع مقدس و بمباران بعثیها و حادثۀ مکه و فاجعۀ ناگوار منا و...) و 420 جانباز و 16 آزادۀ سرافراز تقدیم اسلام و انقلاب اسلامی کرد[2].

اما بیشترین سهم و نقش گویش خوانساری در جبهه های دفاع مقدّس، در واحد مخابرات و در حفظ اطلاعات ارسالیِ محرمانۀ فرماندهان جنگ به نیروهای خودی بود. بی تردید «بیسیمچی» مهمترین رکن حفاظت از اطلاعات در ارسال مکالمات مخابراتی یا پیامهای سیگنالی بود که میتوانست امنیّت و حتی پیروزی نیروهای ایرانی را هم تضمین کند[3]. بنابراین، از این حیث، نقش و وظیفۀ یک بیسیمچی بسیار تعیین کننده، خطیر و حائز اهمیّت بود، بویژه آنکه در آن دوران، از واحد مخابرات بعنوان شبکۀ اعصاب در پیکرۀ جنگ هم یاد میشد.

به مناسبت روز پزشک: حکایتی جالب از درمان میرزا ابوالقاسم«حکیم باشی»

میرزا ابوالقاسم بن باقر بن الآقا حسین بن الطبیب معروف به «حکیم باشی» از طبیبان مشهور دیار خوانسار و حتی مناطق دیگر چون اصفهان بود. در خوانسار و اصفهان نزد بزرگان به دانش اندوزی پرداخت. وی در سال 1321 هجری قمری فوت کرد. مدفن وی در قبرستان شرقی است. صدر المشایخ (اختر) ماده تاریخ وفات او را این چنین به شعر آورده است:

چون از این دار فنا رفت سوی بزم جنان                          عیسی عصر و مسیحای زمان قطب جهان

بهر تاریخ وفاتش رقم زد اختر                                       رفت  عیسی نفسی یا ملکی سوی جنان

از طبابت و معالجات وی در امراض سخت حکایتهای بسیاری نقل شده است. از جمله آیت الله العظمی حاج سید احمد خوانساری در تبیین یکی از موارد فقهی در جلسه درس خود از او  حکایتی جالب نقل کرده است، وی چنین می­گوید:

«یکی از منسوبین علامه حجه الاسلام سید محمد باقر شفتی در اصفهان(ظاهراً دختر ایشان) دچار مریضی سختی شد. طبیبان اصفهان از معالجه او عاجز ماندند، علامه شفتی دستور داد آقا میرزا ابوالقاسم حکیم باشی را از خوانسار برای معالجه احضار کنند. حکیم باشی در خانه علامه حضور یافت و درمحضر اطبا اصفهان، تنها راه درمان را در فَصَد (در طب قدیم گاهی به منظور کم کردن زیادی خون و گاه برای انحراف خون از عضو آسیب دیده فصد صورت می‌گرفت. مثلا فردی که دچار التهاب و پرخونی ناشی از التهاب در عضوی می‌شد برای تقلیل درد و التهاب و پرخونی، فصد را در نزدیک‌ترین رگ محل درد انجام می‌داد و مقداری خون می‌گرفت، اما اگر منظور پیشگیری از درد باشد دورترین رگ را برای فصد انتخاب می‌کنند) دانست.

همه اطبا حاضردر مجلس با عمل فصد مخالفت کردند اما حکیم باشی بر نظر خود پافشاری کرد و گفت تنها راه علاج او زدن رگ است  واگرنه خواهد مرد. پافشاری حکیم باشی مؤثر واقع شد. اطباء راضی به این امر نشدند و خانه علامه را ترک کردند و تنها تعدادی از نزدیکان بیمار نزد او باقی ماندند. حکیم باشی عمل فصد را انجام داد و خون بیمار از بدنش خارج شد و  به زیر فرشی که در اتاق پهن بود رفت. مدتی بعد حال بیمار بهبود یافت.

روز بعد  طبیبان برای مشاوره مجدد و درمان مریضی در خانه علامه شفتی جمع شدند. با کمال تعجب مریض را سالم یافتند و گمان کردند که صحت و سلامتی او نتیجه معالجات آنهاست. پس به حکیم باشی اعتراض کردند و گفتند به تو نگفتیم  فَصد ورگ زدن جایز نیست؟ حکیم باشی فرش را از روی زمین کنار زد و اطبا خون را دیدند و گفتار حکیم باشی به عمل ثابت شد.

خوانسار به روایت سیّاحان، گزارشگران و نمایندگان سیاسی دولتهای خارجی در ایران از عصر صفویه تا اواخر عهد قاجار(1)

پژوهشگر: محسن محرابی (کارشناس ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی)              

[e-mail]

مقـدمه

در طول تاریخ خوانسار، همواره افراد سرشناس و نامداری بودند که از این شهر دیدن کرده و به توصیف ویژگیهای خوانسار و گاه به تمجید و ستایش آن پرداخته اند، اما حضور و ورود خارجیان خصوصاً غربیان به خوانسار مزیّت و دستاورد دیگری برای این دیار داشت و آن ثبت وقایع تاریخی است، که میتوان با بررسی و ارزیابی متون و اظهارات آنان (مثل گزارشهای سیاسی، سفرنامه ها و خاطرات) به مطالب و اطلاعات ارزشمند و مفیدی همچون: شناخت اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم خوانسار، تغذیه، آداب و رسوم، آب و هوا، صنایع و تولیدات، نوع زراعت و امرار معاش ایشان و... دست یافت. افزون بر آن، با بررسی و تحلیل متون گزارشها و نوشته های آن سیّاحان، به چگونگی برخورد اهالی شهر با خارجیان و بالعکس نوع بینش و نگاه بیگانگان نسبت به خوانساریها نیز میتوانیم پی ببریم. بنابراین در این مبحث سعی بر آن داریم که به ترتیب دورۀ تاریخی به چند گزارش از آن دسته از فرنگیانی که اطلاعات مفید و تقریباً جامعی راجع به خوانسار قدیم به ما ارائه میدهند، در اختیار خوانندۀ عزیز قرار دهیم. 

خوانسار به روایت سیّاحان، گزارشگران و نمایندگان سیاسی دولتهای خارجی در ایران از عصر صفویه تا اواخر عهد قاجار(2)

پژوهشگر: محسن محرابی (کارشناس ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی)

[e-mail]

مری شِیل (Lady Mary Sheil)

یکی دیگر از فرنگیانی که از خوانسار دیدن کرده و از ویژگی طبیعت و آب و هوای آن مطالبی نوشته است، خانم لِیدی مری (ماری) شِیل  همسر کلنل جَستین شیل (Justine Sheil)، مقام سفارت انگلستان در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه است که در 29 اکتبر 1849 (۷ آبان  ۱۲۲۸) به ایران آمد و به مدت سه سال و ده ماه در ایران اقامت نموده است. وی طی مدتی که همسرش در ایران مأموریت داشت، به همراه او به همه جای ایران سر کشید و مجموعه ای از خاطرات و مشاهداتش را در کتابی با عنوان «جلوه هایی از زندگی و آداب و رسوم ایران» گردآوری کرده که بعدها با نام «خاطرات لیدی شیل» به فارسی ترجمه شده است. او در خاطراتش با دقت فراوان به جزئیات و شرح حال زندگی ایرانیان و جریان امور و اتفاقات داخلی ایران و نیز اوضاع شهرهای کشورمان در عهد قاجاریه پرداخته است.(نک: ص3-1، مقدمۀ مترجم) او حتی در بین مسافرتهایش، بازدیدی هم از خوانسار داشته و به توصیف این شهر، مناظر و آب و هوای آن پرداخته که متن آن بدین شرح است:

تکتونیک قدرتمندتر است یا فرسایش؟! تبیین وضعیّت ساختاری منطقۀ تیزاب خوانسار با تکیه بر دانش زمین شناسی

پژوهشگر: حسین مقدسی

دانش آموختۀ کارشناسی ارشد ژئوفیزیک (گرایش ژئوالکتریک) از دانشگاه تهران.

                                                                                                                                                                  

همواره عملکرد تِکتونیک[1] در تقابل با عملکرد فرسایش[2] بوده است و بالعکس. بدین نحو که فرسایش در راستای یکنواخت سازی و همگن سازی محیط عمل میکند ولی تکتونیک دقیقاً عکس این پدیده، باعث به هم ریختگیهای بیشتر زمین شناختی میشود. وضعیّت ژئومورفولوژیکی[3] هر منطقه ناشی از در هم کُنش این دو پدیده بر یکدیگر است و قدرت نمایی هر کدام از این پدیده ها نیز باعث ایجاد رخنمونهای[4] کاملاً متفاوت بر روی سطح زمین میشود.

اینجانب به فراخور شرایط کاری و رشتۀ تحصیلی ام از چشمه های متنوّعی بازدید کرده و شرایط مختلف ایجاد چشمه ها را در نقاط گوناگون مشاهده نمودم، اما یکی از عجیبترین چشمه هایی که تاکنون دیده ام چشمه ای بود موسوم به «چشمۀ قبله» در منطقۀ تیزاب شهرستان خوانسار.

 

 

 تصویر بالا موقعیّت رخنمون جنسهای مختلف زمین شناسی را در منطقۀ تیزاب خوانسار (چشمۀ قبله) نشان میدهد.

 

همانگونه که در تصویر فوق قابل رؤیت است،...

بااسناد کهن خوانسار(2) ویژه سالروز رحلت آیت الله سیدحسین علوی خوانساری

با تشکر از سید محمد رضا علوی برای در اختیار گذاشتن اسناد شرعی

آیت الله حاج سیدحسین علوی خوانساری(وفات 1368ش) درسال 1278شمسی درخوانسارمتولد شد. تحصیلات مقدماتی را ابتدا در خوانسار و بعد در اصفهان گذراند. سپس جهت طی سطوح متعالی به نجف اشرف عزیمت نمود. درآنجا از محضر عالمانی چون آیت‏ اله نایینى، آیت‏اله ضیاءالدین عراقى و اساتید دیگر بهره برد و پس از پایان دوران تحصیل به زادگاهش بازگشت و به سرپرستى حوزه‏ى علمیه‏ى خوانسار همت گماشت. از آثار ایشان می توان به : دوره‏ى تقریرات اصول نایینى ،خارج کفایه تقریرات آخوند خراسانى؛ فقه سید محمدکاظم یزدى اشاره کرد.  وی در 21 تیرماه 1368 شمسی در سن نود سالگی از این جهان رخت بست. مدفن وی در مسجد معروف به آقا میر عظیم می باشد. در ادامه به برخی از اجازه روایت و اجتهاد که از جانب علمای بزرگ شیعه برای ایشان صادر شده است اشاره می کنیم:

                                                                                                                                                                                                                                   

                                                      اجازه روایت از عالم بزرگ ابوالحسن اصفهانی

 

بقیه اسناد را در ادامه مطلب ببینید:

آیا میتوان انتظار وجود غارهای آهکی را در محدودۀ پارک سرچشمۀ خوانسار داشت؟(2)

پژوهشگر: حسین مقدسی

دانش آموختۀ کارشناسی ارشد ژئوفیزیک (گرایش ژئوالکتریک) از دانشگاه تهران.
[e-mail]

آنچه که باید توجه داشت این است که، نحوۀ تخلیۀ چشمه های مختلف موجود در پارک سرچشمه، و تفاوت میزان و ثبات آبدهی آنها بر حسب اختلاف ارتفاعشان از یکدیگر، و نیز شدّت تخلیه در فصل بهار از چشمه ای نظیر مرزنگشت هم میتواند تا حدّی بیانگر آن باشد که نوع تغذیه میبایست بصورت مجرایی بوده باشد؛ یعنی، در فصول پُر بارش، آبی که در ارتفاعات وارد زمین شده و آبخوان را تغذیه میکند، توسط این مجاری به سرعت به چشمه رسانده شده و تخلیه میگردد. در مقابل، چشمه هایی که در ارتفاع پایینتری قرار گرفته اند (نظیر: چشمۀ باباپیر و یا چشمۀ موجود در حوض اصلی سرچشمه)، در اثر آبی که بصورت تدریجی از ذوب برفها حاصل میشود و از مسافت دورتر و طبیعتاً با زمان بیشتر و پایداری بالاتر به این ناحیه رسیده اند، تخلیه میگردند. (شکل شمارۀ 3)

 

 

Ù شکل شمارۀ 3: این تصویر به جهت تقریب ذهن انتخاب شده است و بصورت شماتیک نحوۀ ایجاد غارهای کارستیک در چشمه های محدودۀ جغرافیایی سرچشمه را نشان میدهد.

 

حال این سؤال در ذهن ما خطور میکند که آیا چنین غارهایی در این محدودۀ جغرافیایی گزارش شده است یا خیر؟

آیا میتوان انتظار وجود غارهای آهکی را در محدودۀ پارک سرچشمۀ خوانسار داشت؟(1)

پژوهشگر: حسین مقدسی

دانش آموختۀ کارشناسی ارشد ژئوفیزیک (گرایش ژئوالکتریک) از دانشگاه تهران.

یکی از موارد بحث برانگیزی که همواره برای برخی ساکنین شهر خوانسار ایجاد سؤال نموده، این است که نحوۀ شکلگیری و تغذیۀ چشمه های منطقۀ سرچشمه چگونه است و آیا میتوان انتظار حضور غارهای آهکی را در این منطقه داشت یا خیر؟

هر چند این مبحث، جزو موضوعات کاملاً تخصصی حوزۀ علم زمین شناسی محسوب میگردد، لیکن در این پژوهش، سعی بر آن دارم حتی الامکان با اجتناب از مسائل صرف علمی و با زبانی ساده تر، به این سؤالات پاسخ دهم.

غارهای آهکی که نام علمی آنها غارهای کارستیک[1] است، از انحلال سازندهای آهکی حاصل میگردند. در حقیقت بر اثر انحلال سنگ آهک[2] در برابر آبهای زیرزمینی، فضاهای خالی ای حاصل گشته که به مرور زمان و با گسترش ابعاد، منجر به ایجاد غارهای آهکی میگردند. نمونۀ بارز آن، غارهای علی صدر در استان همدان، کتله خور در استان زنجان، چال نخجیر در استان مرکزی و نظایر آنها میباشد.

حال این سؤال پیش می آید که آیا در محدودۀ شهر خوانسار بصورت عام، و در محدودۀ پارک سرچشمه، بصورت خاص، میتوان انتظار وجود چنین غارهایی را داشت؟

ابتدا از لحاظ جنس سازندهای زمین شناسی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت و اینکه کدام یک از سازندهای موجود در منطقۀ خوانسار توانایی و قابلیّت ایجاد چنین پدیده هایی دارند؟ را توضیح خواهیم داد.

 

 

Ù شکل شمارۀ 1: بریده ای از نقشۀ زمین شناسی شهرستان خوانسار، تهیه شده توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی. محدودۀ پارک سرچشمه با دایرۀ آبی رنگ مشخص گردیده است.

در بین تنوّع بسیار زیادی از جنسهای مختلف زمین شناسی موجود در محدودۀ شهرستان خوانسار با سن شکلگیری متفاوت،