نویسنده: محسن محرابی
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان
شورش افغانها (به عنوان ملتی ایرانی و تحت تابعیّت ایران نه بیگانه) و حملۀ آنان به سرکردگی محمود غلزایی در سال1134 ق به مناطق مرکزی و غربی ایران و محاصرۀ اصفهان پایتخت دولت صفویه و براندازی آن حکومت به سال 1135 هجری، تأثیرات منفی را بر ایران بجا گذاشت. جدا از فجایع و قتل عام هایی که این قوم کرده اند، زمینههای تجزیۀ کشور و جدایی افغانستان یا همان بخش اعظمی از خراسان بزرگ از ایران نیز فراهم شد. کشتارهای هولناک و ویرانیهایی که افغانها در ایران به بار آورده بودند بیشتر از سایر مقوله ها در منابع و اسناد تاریخی ثبت شده و به چشم می آیند. به جز اصفهان، که قحطی و غلا و شیوع طاعون، بسیارى از مردم را به کام مرگ فرستاده و آنها را در برابر حملۀ مهاجمان ناتوان کرده بود، سایر شهرهای دور و نزدیک به آن نیز دستخوش هرجومرج و حملۀ فاجعه آمیز و بیرحمانۀ افغانها و تاراج آنان قرار گرفته بود. منابع تاریخی و پژوهشهای مربوط به فاجعۀ دلخراش حملۀ افغانها به اصفهان همگی بر این موضوع متفق القول اند که افغانها علاوه بر پایتخت یعنی اصفهان، سایر شهرهای اطراف آن و مناطق ایران را هم مورد تاخت وتاز و ویرانی قرار داده بودند. خوانسار نیز با توجه به موقعیّت ممتاز دینی و مذهبی و هواداری محض اهالی آن از شاهان صفوی، و همچنین خصومت شدید محمود افغان با مذهب تشیّع،[1] از این قاعده مستثنی نبوده و به رغم موقعیّت جغرافیایی و استراتژیکی خود یعنی کوهستانی و صعب العبور بودن آن، مورد هجوم و غارت افاغنه قرار گرفت، لیکن میتوان چنین پنداشت که این حملات به مراتب کمتر از سایر شهرها و تا حدودی گذرا بوده است و چندی نگذشت که آسایش و اعتبار خود را بازیافت و حتی به محیطی امن و مکانی دور از درگیری برای دیگر ایرانیان دور و نزدیک ایالت عراق[2] قرار گرفت.
با هجوم افغانها به اصفهان و محاصرۀ آن شهر، گویا مردم خوانسار تصمیم به کمک شاه سلطان حسین صفوی
