این روزها شاهد یکی از بزرگترین اجتماعات شبیه خوانی (تعذیه) ایران در روستای قودجان شهرستان خوانسار هستیم. بهترین شبیه خوانان ایران در ایام آخر ماه صفر جمع می شوند تا بهترین شبیه خوانی خود را به اجرا درآورند.
خوانسار که همواره به جهت علمای بزرگ به عنوان یکی از شهرهای مذهبی تأثیر گزار در مذهب تشیع مطرح بوده است در جنبه هنر آیینی تعذیه که در واقع تجلی بخش از تاریخ شیعه در قالب نمایش است نیز دارای پیشینه ای پربار و در خور توجه است.
چندی پیش کتاب به دستم رسید که نشان میدهد
پژوهشگر: محسن محرابی، کارشناس ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی.
دورۀ صفویه از این منظر که شهر اصفهان بعنوان پایتختی آن خاندان برگزیده میشود (در زمان شاه عباس اول)، از اهمیّت خاصّی برای شناخت و بررسی اوضاع اقلیتهای دینی برخوردار است. در این رابطه ارتباط مستقیم و تنگاتنگی میان اصفهان با تحولات تاریخی - اجتماعی یهودیان ساکن در آن وجود دارد؛ چراکه این شهر یکی از نخستین کانونهای اقلیت یهود در ایران به شمار میرود. همچنین با توجه به پیوند تاریخی یهودیان اطراف خصوصاً خوانسار با یهودیان مرکز یعنی اصفهان، پیوستگی و ارتباط بسیار نزدیکی میان آن دو جامعه وجود دارد. بنابراین در ارزیابی و تحلیل تاریخی یهودیان خوانسار، میتوان از اسناد، شواهد و منابع تاریخی مربوط به یهودیان اصفهان نیز کمک گرفت و به توصیف اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقلیّت یهود خوانسار پرداخت.
این پژوهش به بررسی و ارزیابی سادۀ اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعۀ یهود خوانسار در عصر حکومت صفویان میپردازد که البته در رابطه با وضع اجتماعی و بررسی شکل و نوع زندگی جامعۀ یهود خوانسار در عصر صفویه قبلاً بطور جداگانه و مفصل توضیح داده شد. شایان ذکر است پژوهش حاضر از تحقیقات محلی راجع به خوانسار میباشد و غالباً براساس منابع دست دوم تاریخی و پژوهش محققان و نویسندگان خوانساری و نیز حاصل تحقیقات محلی و میدانیِ صورت گرفته از سوی حقیر نوشته شده است و چون متأسفانه منابع مرجع و موثق تاریخی (بجز اشعار یهودیان آن زمان) و نیز آثار و ابنیۀ بجا ماندۀ مهمی از کلیمیان عصر صفویه موجود نیست یا اینکه اینجانب شخصاً مشاهده ننموده ام، و در جاهایی هم از منابع یهود و حتی روایات شفاهی استفاده شده که کاملاً خالی از جانبداری، غرض و تناقض نیستند، لذا در برخی قسمتها به فرضیات و احتمالات رو آوردم که ممکن است عاری از ایراد و اشکال نباشد، که در اینجا قبل از هر چیز از خوانندگان عزیز پوزش میطلبم. جا دارد از عزیزانی که وقت گرانبهای خود را صرف مطالعۀ این پژوهش و دیگر تحقیقاتم مینمایند و نیز دوستانی که راهنمای بنده در تدوین این تحقیق بودند صمیمانه سپاسگذاری نمایم. بدیهی است نظرات و انتقادات شما عزیزان در تصحیح و رفع اشکالات این پژوهش و در راستای ارتقای کیفیت تحقیقات بعدیِ راجع به خوانسار مفید و سازنده خواهد بود.
مرحوم آیه الله علامه حاج سید مصطفی صفایی خوانساری(1371ش)، فقیه بزرگ و عالم رجالی از اندیشمندان و بزرگان خوانسار بود که در تاریخ معاصر شیعه نقش بسزایی ایفا نمود لذا شخصیت علمی و دینی او از جوانب مختلف قابل بررسی است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد ایشان توجه به بحث کتاب و و فرهنگ مطالعه است.
* نویسنده:
محسن محرابی؛ کارشناس ارشد تاریخ، گرایش ایران دورۀ اسلامی.
پژوهش حاضر حاصل تحقیقات جامع و مفصلی در باب روابط اجتماعی و وضع زندگی جامعۀ یهودیان خوانسار در عصر صفویه است که با استفاده از منابع مختلف و روایات تاریخی مورخان ایرانی و غیرایرانی و نیز ابزارهای تاریخ تحلیلی، به بررسی و تحلیل وضع اجتماعی ایرانیان یهودی، خصوصاً یهودیان خوانسار در عصر حکومت صفویان پرداخته شده است. با توجه به پیوند تاریخی و ارتباط مستقیم و تنگاتنگ یهودیان اصفهان با تحولات تاریخی - اجتماعی یهودیان ساکن در دیگر نقاط کشور خصوصاً خوانسار، در ارزیابی و تحلیل تاریخی یهودیان خوانسار هم میتوان از اسناد، شواهد و منابع تاریخی مربوط به یهودیان اصفهان نیز کمک گرفت و به توصیف اوضاع اجتماعی و نحوۀ زندگی یهودیان خوانسار در عصر صفویه پرداخت.
قبل از هر چیز، از خوانندگان محترم بخاطر طولانی و حجیم بودن متن این پژوهش، و نقص و ایرادات آن جداً پوزش میطلبم و از بازدید کنندگان و مطالعهکنندگان این مقالۀ پژوهشی که وقت گرانبهای خود را صرف مطالعۀ این پژوهش نمودهاند نهایت سپاس و قدردانی را دارم. امید است در آیندۀ نزدیک بتوانم تحقیقاتی مختصر اما مفید برای همشهریان عزیز ارائه دهم و سهم خود را در شناسایی و معرفی تاریخ خوانسار ایفا نمایم.
نویسنده: محسن محرابی
کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان
شورش افغانها (به عنوان ملتی ایرانی و تحت تابعیّت ایران نه بیگانه) و حملۀ آنان به سرکردگی محمود غلزایی در سال1134 ق به مناطق مرکزی و غربی ایران و محاصرۀ اصفهان پایتخت دولت صفویه و براندازی آن حکومت به سال 1135 هجری، تأثیرات منفی را بر ایران بجا گذاشت. جدا از فجایع و قتل عام هایی که این قوم کرده اند، زمینههای تجزیۀ کشور و جدایی افغانستان یا همان بخش اعظمی از خراسان بزرگ از ایران نیز فراهم شد. کشتارهای هولناک و ویرانیهایی که افغانها در ایران به بار آورده بودند بیشتر از سایر مقوله ها در منابع و اسناد تاریخی ثبت شده و به چشم می آیند. به جز اصفهان، که قحطی و غلا و شیوع طاعون، بسیارى از مردم را به کام مرگ فرستاده و آنها را در برابر حملۀ مهاجمان ناتوان کرده بود، سایر شهرهای دور و نزدیک به آن نیز دستخوش هرجومرج و حملۀ فاجعه آمیز و بیرحمانۀ افغانها و تاراج آنان قرار گرفته بود. منابع تاریخی و پژوهشهای مربوط به فاجعۀ دلخراش حملۀ افغانها به اصفهان همگی بر این موضوع متفق القول اند که افغانها علاوه بر پایتخت یعنی اصفهان، سایر شهرهای اطراف آن و مناطق ایران را هم مورد تاخت وتاز و ویرانی قرار داده بودند. خوانسار نیز با توجه به موقعیّت ممتاز دینی و مذهبی و هواداری محض اهالی آن از شاهان صفوی، و همچنین خصومت شدید محمود افغان با مذهب تشیّع،[1] از این قاعده مستثنی نبوده و به رغم موقعیّت جغرافیایی و استراتژیکی خود یعنی کوهستانی و صعب العبور بودن آن، مورد هجوم و غارت افاغنه قرار گرفت، لیکن میتوان چنین پنداشت که این حملات به مراتب کمتر از سایر شهرها و تا حدودی گذرا بوده است و چندی نگذشت که آسایش و اعتبار خود را بازیافت و حتی به محیطی امن و مکانی دور از درگیری برای دیگر ایرانیان دور و نزدیک ایالت عراق[2] قرار گرفت.
با هجوم افغانها به اصفهان و محاصرۀ آن شهر، گویا مردم خوانسار تصمیم به کمک شاه سلطان حسین صفوی
شماره 15: تصویر نقاش خوانساری استاد محسن سهیلی خوانساری
چندی پیش برای تحقیق درباره موضوعی گذرم به سایت کتابخانه موزه ملک افتاد. در حین جستجو به تصویر تابلویی برخورد کردم که امضای خوانساریِ آن نظرم را جلب کرد، بله تصادفی شیرین، این امضای یکی از نقاشان خوانساریِ شاگرد استاد کمال الملک بود...
در ابتدا تشکر میکنم از اولین کسانی که تقویم فرهنگی شهرستان را در سالهای گذشته پایه گزاری کردند و سپاسگزاری میکنم از واحد فرهنگی و اجتماعی شهرداری که نهایت همت خود را در چاپ و انتشار این تقویم به خرج دادند. مدت زیادی از بحث و گفتگوها از ضرورت به تصویب رسیدن تقویم فرهنگی و روز خوانسار و... در شورای فرهنگ عمومی شهرستان و در پی آن تصویب این مهم نمیگذرد خدا را شکر که این امور به انجام رسید.
مقبره ملا عبدالکریم (کنارمدرسه بنت الهدی)
آخوند مولا عبدالکریم عالمی فاضل ،فقیه و متکلم و از بزرگان شهر بود که در قرن 13قمری و در دوره قاجار می زیست. وی در خوانسار متولد شد و در نزد علمای این دیار به تحصیل پرداخت. سپس به اصفهان سفرکرد و در اصفهان از علمای آن دیار در فقه ، اصول، حدیث ، تفسیر و دیگر علوم کسب فیض کرد و از علماء برجسته شد. وی پس از آمدن به خوانسار...
به گزارش سایت بنیاد شکوهی
http://bonyadshokoohi.ir/post.php?postnumber=540
کتاب الکواکب الدریه فی وضع البنکامات الدوریه تألیف تقی‌الدین محمدبن معروف (راصد، 923-993ق) که اولین رساله «مستقل» ساعت مکانیکی در تمدن اسلامی است توسط حسین تولایی خوانساری براساس دست نویس کتابخانه پاریس شماره 2478 تصحیح و از سلسله منشورات بنیادشکوهی به نمایشگاه کتاب تهران عرضه می شود.
(منبع: خبر آنلاین) زمانی که حاج میرزا علی‌اکبر کتابفروش خوانساری به تهران آمد، تا در تیمچه حاجب‌الدوله در بازار مغازه بفروش است کتابفروشی باز کند، شاید فکر نمی‌کرد نام و خاندانش چند دهه بعد تبدیل به یکی از مهم‌ترین خاندان‌های نشر در ایران شود...
